पुणे :
पुणे महानगरपालिका (पीएमसी) सध्या ‘नदी पुनरुत्थान प्रकल्पा’साठी बंड गार्डनजवळील नदीकाठावरील नैसर्गिक हिरवळ नष्ट करत आहे. पर्यावरणाच्या प्रश्नावर काम करणाऱ्या पुण्यातील विविध संस्था आणि व्यक्तींनी एकत्र येऊन या कृत्याचा निषेध केला आहे.
नदी पुनरुज्जीवन प्रकल्पाच्या पीएमसीच्या तपशीलवार प्रकल्प अहवालात (डीपीआर) दावा करण्यात आला आहे की, प्रकल्पाच्या नियोजनात नदीकाठावरील सध्याची झाडे सामावून घेण्यात आली आहेत. परंतु प्रकल्पाचे प्रदर्शन करण्यासाठी बांधण्यात येत असलेल्या रिव्हरफ्रंटच्या 1 किमीच्या पट्ट्यात काही दुर्मिळ आणि जुन्या झाडांसह काही हजार झाडे तोडली जात आहेत. पीएमसीने सांगितले आहे की नुकसान भरपाई देणारे वृक्षारोपण केले जाईल आणि काही बाधित झाडांचे पुनर्रोपण देखील केले जाऊ शकते. तथापि, यासाठी वाटप करण्यात आलेली जमीन किंवा नुकसानभरपाईच्या वृक्षारोपणासाठी नियोजित वेळेबद्दल कोणताही तपशील उपलब्ध नाही. 30% पेक्षा कमी यशस्वी दरासह प्रत्यारोपण अप्रभावी असल्याचे सिद्ध झाले आहे. नदीकाठावरील जमीन साफ केल्याने नदीच्या परिसंस्थेतील अधिवास आणि जैवविविधता देखील नष्ट होत आहे.
अलीकडेच हजारो पुणेकरांनी वेताळ टेकडीवरील नियोजित रस्ते आणि बोगद्यांचाही निषेध केला ज्यामुळे डोंगरातील पर्यावरणाचाही अपरिवर्तनीयपणे नाश होईल. हिरवळ आणि जैवविविधतेचे एकत्रित नुकसान हवामानातील बदल, उष्णतेच्या लाटा तीव्र होणे, पूर येणे आणि पाण्याची टंचाई निर्माण करणे, या सर्व गोष्टी पुण्यात गेल्या अनेक वर्षांपासून दिसून येत आहेत.
31 मार्च 2023 रोजी पीएमसीने राज्य सरकारच्या ‘माझी वसुंधरा’ मिशन अंतर्गत पर्यावरणासाठी केलेल्या कामाबद्दल आमचा गौरव केला. पीएमसीने आम्हाला ‘प्रयावरण दूत’ – पर्यावरणाचे दूत म्हटले आहे. मात्र, सर्रासपणे सुरू असलेल्या वृक्षतोडीला आक्षेप घेत आपल्या सर्वांसह अनेक नागरिकांनी पीएमसीला पाठवलेले संदेश याकडे पूर्णपणे दुर्लक्ष करण्यात आले आहे.
ज्या पद्धतीने हे विनाशकारी प्रकल्प लोकांच्या विरोधाला तोंड देऊन आणि हवामान बदल, वायू प्रदूषण कमी करणे आणि जैवविविधता संरक्षणाशी संबंधित आंतरराष्ट्रीय, राष्ट्रीय आणि राज्य धोरणांचे संपूर्ण उल्लंघन करत आहेत, ते पाहता, पर्यावरण राखणे आम्हाला अशक्य वाटते. त्याच प्राधिकरणाकडून मिळालेला पुरस्कार. आपली घटनात्मक चौकट आपल्याला काही जबाबदाऱ्याही देते. आम्ही सर्व कायद्याचे पालन करणारे आणि जबाबदार नागरिक आहोत आणि आम्ही कलम 51A (G) अंतर्गत, कलम 48 (A) अंतर्गत राज्याची पर्यावरण रक्षणाची नैतिक जबाबदारी आणि सुधारणा तसेच कलम 21 अंतर्गत- सर्वाना जगण्याचा अधिकार यासाठी आम्ही वचनबद्ध आहोत – हे जर शक्य होत नसेल तर हे पारितोषिक आम्ही निषेध म्हणून पीएमसी आयुक्त विक्रम कुमार यांनी आम्हाला दिलेला पुरस्कार परत करत आहोत. याबद्दल आम्हाला अतिशय खेद आणि दुख्ख होत आहे. पर्यावरण रक्षण आणि संवर्धन यासाठी आम्ही यापुढेही मनपाला सहकार्य करू. पण हा विनाश थांबायलाच हवा.
यासाठी लोकजागर म्हणून 29 एप्रिल रोजी सायंकाळी 5 वाजता संभाजी पार्क, डेक्कन जिमखाना, पुणे जवळ ‘चलो चिपको’ आंदोलनाच्या रूपात सर्रासपणे होणाऱ्या वृक्षतोडीच्या मुद्द्यावर आम्ही ‘जनसुनावणी’ आयोजित करत आहोत. आम्ही पुण्यातील सर्व नागरिकांना आवाहन करतो की त्यांनी या आंदोलनात सहभागी व्हावे आणि पुणे शहर आणि परिसरातील नैसर्गिक परिसंस्थेचे संपूर्ण संरक्षण करावे.
पारितोषिक परत करणारे सहभागी-
भूमी
राजीव पंडित – जीवधा
ओइकोस- केतकी घाटे
सत्य नारायण – ग्रीन अॅबेसेडर
वायु
रणजित गाडगीळ- परीसर
डाॅ. गुरुदास नूलकर
जल
शैलजा देशपांडे – जीवननदी
अनंत घरत – माझी पृथ्वी
डाॅ. हिमांशू कुलकर्णी- ACWADAM
अग्नी
अमिताव मल्लिक
वैशाली पाटकर
डॉ. प्रियदर्शिनी कर्वे – समुचित एन्व्हायरो
शिवम सिंग – सिंबायोसिस नेचर काॅजरवेशन इनिशिएटीव
